����VR��Ƶ

Roedd George D Holmes, a fu farw’n ddiweddar yn 98 oed, yn ffigwr enwog ym myd coedwigaeth Prydain yn ystod ail hanner yr 20fed ganrif, gan arwain y Comisiwn Coedwigaeth drwy gyfnodau cythryblus. 

Ymunodd George â'r Comisiwn Coedwigaeth yn 1949 fel coedwriaethydd cynorthwyol yng Nghanolfan Ymchwil Alice Holt. Graddiodd o Brifysgol Bangor yn 1948, ac yna treuliodd flwyddyn ôl-radd yn astudio microfflora priddoedd coedwigoedd ucheldir. 

Roedd ei yrfa gyda’r Comisiwn Coedwigaeth yn cynnwys swyddi yng Nghymru, Lloegr a'r Alban, gan gynnwys uwch swyddi fel Cyfarwyddwr Ymchwil rhwng 1969 ac 1973, ac yna fel Cyfarwyddwr Cyffredinol rhwng 1976 ac 1986. Yn y swyddi olaf hyn, bu’n ymwneud yn weithredol â choedwigaeth ryngwladol drwy Undeb Rhyngwladol y Sefydliadau Ymchwil Coedwigaeth (IUFRO), drwy roi prif gyfraniadau mewn cynadleddau coedwigaeth rhyngwladol a thrwy gadeirio Pwyllgor Coedwigaeth y Sefydliad Bwyd ac Amaethyddiaeth (FAO) am ddwy flynedd. 

Fel Cyfarwyddwr Cyffredinol, bu’n gweithio gyda Chadeirydd y Comisiwn Coedwigaeth ar y pryd, Syr David Montgomery, i atal y bygythiad o breifateiddio cyfanwerthu. Cafodd arweinyddiaeth George ym maes coedwigaeth gydnabyddiaeth fawr pan gafodd ei benodi i Gydymaith Urdd y Baddon yn 1979, sy'n ail yn unig i gael eich urddo’n farchog. 

Daeth yn aelod o'r Sefydliad yn 1969 ac yn Gymrawd yn 1975. Yn 1982, amlinellodd George beth oedd cael eich siarteru’n ei olygu mewn erthygl o'r enw ‘Institute and British Forestry’, a gyhoeddwyd yn y llyfryn coffaol yn dathlu ymgorffori diweddar y Sefydliad trwy Siarter Frenhinol. 

Hefyd yn 1982, agorodd symposiwm arloesol Broadleaves in Britain, a symudodd y pendil tuag at ddull mwy cytbwys o goedwigaeth ym Mhrydain — ac yn y pen draw, at lansio’r polisi coed llydanddail cyntaf yn 1985 i ategu'r ffocws blaenorol ar goedwigo conwydd. Parhaodd George i wasanaethu'r Sefydliad ar ôl iddo ymddeol, gan weithredu fel Cadeirydd y Bwrdd Apêl Cwynion rhwng 2001 a 2007. 

Roedd George yn agos-atoch, yn garedig ac yn wybodus iawn. Yn 2024, ymwelodd â’r Ganolfan Ymchwil Coedwigoedd yn Alice Holt, gan fynegi ei lawenydd am y ffocws parhaus ar wyddoniaeth gymhwysol, a bod y tair coeden yr oedd ef a'i wraig wedi'u plannu ar dir y ganolfan yn dal i ffynnu. Roedd ganddo atgofion byw a melys o’i ddau gyfnod yno — yn gyntaf fel coedwriaethydd cynorthwyol ac yn ail fel Cyfarwyddwr — ac roedd yn cofio’r ystafell lle gosodwyd y cyfrifiadur cyntaf (a oedd “yr un maint â bws Llundain”) ar ôl i’r llawr gael ei gryfhau’n ddigonol. 

Roedd yn ddiddorol iawn ei glywed yn adrodd ei brofiad uniongyrchol gydag un o sylfaenwyr a chymeriad hollbwysig yn hanes y Comisiwn Coedwigaeth, sef yr Arglwydd Robinson o Kielder ac Adelaide. Galwyd George i gasglu car y Cadeirydd o Savile Row, a chyrraedd Newcastle mewn pryd i gasglu'r Arglwydd Robinson o'r trên nos, ac yna ei yrru ar daith o amgylch coedwigoedd yr Alban. Roedd hyn yn golygu bod yr Arglwydd Robinson yn eistedd ym mlaen y car nes bod swyddfa'r goedwig yn agosáu. Yna dringodd i'r cefn, rhoddwyd y penwn ar flaen y car a daeth pethau'n fwy ffurfiol! Ni all rhywun helpu na theimlo mai ffurf gynnil a chynnar o ganfod talent oedd hon! 

Roedd George D Holmes yn ddyn talentog a nodedig a oedd yn cyflawni ei gred ddatganedig mewn proffesiynoldeb, gweledigaeth ac uniondeb. Dylai maes coedwigaeth ym Mhrydain fod yn fythol ddiolchgar am y rôl a chwaraeodd i sicrhau goroesiad yr ystad goedwig gyhoeddus. 

Yr Athro Chris Quine FICFor a'r Athro Julian Evans OBE FICFor